M.B.S. AB 1
Het zevende model is de M.B.S. AB 1, waarbij, net als de AB 7 en AB 14, onder andere de Allan statie afbeelding uit 1913 van de AB 1 en de originele tekeningen als voorbeeld dienden.
Dit zelfbouw rijtuig heeft het standaard LGB fabrieksrijtuig R.T.M 1301 vervangen.
De bouw is op 17 september 2021 gestart en op 10 april 2023 afgerond.
Door enkele tussentijdse projecten en de verhuizing van de werkplaats, werd de afbouw ervan
planmatig opgeschoven en op 5 maart 2023 hervat.
M.B.S. AB 1 is sinds 10 april 2023 in dienst.
M.B.S. AB 7
Het achtste model is de M.B.S. AB 7, waarbij, net als de AB 1 en AB 14, onder andere de Allan statie afbeelding uit 1913 van de AB 1 en de originele tekeningen als voorbeeld dienden.
Dit zelfbouw rijtuig heeft het standaard LGB fabrieksrijtuig R.T.M 1306 vervangen.
De bouw is op 17 september 2021 gestart en op 15 april 2023 afgerond.
Door enkele tussentijdse projecten en de verhuizing van de werkplaats, werd de afbouw ervan
planmatig opgeschoven en op 5 maart 2023 hervat.
M.B.S. AB 7 is sinds 14 april 2023 in dienst.
Bouwverslag van M.B.S. AB 1 en AB 7
De bouw van Maas Buurt Spoorweg mij. rijtuigen AB 1 en AB 7 werd op 17 september 2021 gestart en is op 14 april 2023 afgerond
Voor deze twee rijtuigen lagen nog profielen voor beide frames op voorraad.
De beide rijtuigen zijn een mooie aanvulling op tramstel D III en het andere tram materieel.
Een voorbeeld hiervan is de onderstaande afbeelding, waarbij de D III met twee extra rijtuigen op 1 juli 1940 onderweg is van Nijmegen naar Gennep, ter hoogte van het Molenaarshuis en kort voor de halte in Molenhoek (dit pand bestaat nog steeds en de tramhalte is nu bushalte) foto: W.D.J. Cramer (archief N.V.B.S.)
​
Na de opgedane ervaring met de bouw van de AB 14, werd voortvarend begonnen met de AB 1 en AB 7.
Veel kleine foutjes werden meteen anders uitgevoerd, waaronder het afschuinen van de teakschroten, het volledig doorleggen van de daken tot op de ronde hoeken, het separaat aansluiten van de stroom afnemende assen.
Sinds begin april 2023 is de bouw van een vierde rijtuig, de AB 12, goedgekeurd.
Hiervan wordt een separaat bouwverslag geschreven, evenals voor de bijbehorende motorwagen EL 105.
Deze twee voertuigen zullen samen het tweede tramstel D II gaan vormen.
​
​
.jpeg)
Een kopie van de originele Allan werktekening van M.B.S. AB 1 - AB 10 is gebruikt voor de bouw van beide rijtuigen en waar nodig in maatvoering aangepast, de rijtuigen AB 1 - 10 waren in werkelijkheid 20 cm korter (in model is dit 8,9 mm), in model zullen de AB 1 en de AB 7 gelijk zijn aan de AB 14.
​
_JPG.jpg)
17 september 2021,
​
De beide frames van de M.B.S. rijtuigen, hier al gedefinieerd als AB 1 en AB 7, zijn op lengte gemaakt voor constructie.
Het bouwen van beide rijtuigen zal tegelijkertijd en op dezelfde wijze gebeuren als de bouw van de AB 14.
Van de AB 7 zal een van de twee lange profielen uit twee aan elkaar gelaste delen bestaan, dit maakt voor
het rijtuig zelf, de stijfheid van het frame en het eindresultaat niets uit en zal niet zichtbaar zijn.
​
​
18 september 2021
Het tweede frame deel van de AB 7 is aan elkaar gelast.
Twee van deze gelijke framedelen vormen dan samen weer het frame.
​
De beide gelijke framedelen
Beide framedelen zijn samengesteld tot één frame, in dit geval dat van de AB 7.
Voor de AB 1 is uiteraard dezelfde procedure toegepast.
Links in het midden van het frame is het koppelstuk van de twee stukken profiel te zien.
Op het dak van de AB 14 liggen de frame profielen klaar voor de AB 1...
_JPG.jpg)
19 september 2021
De frames van de AB 1 (links), de AB 7 (midden) en de voltooide AB 14 (rechts) naast elkaar in de werkplaats.
De AB 1 en AB 7 staan op hun (nog niet aangepaste) draaistellen met tijdelijke assen.
Net als bij standaard L.G.B. rijtuigen, hebben deze rijtuigen de koppelingen aan de draaistellen gemonteerd, niet aan het frame.
Bij de AB 14 zijn de koppelingen wel aan de wagenbak gefixeerd, maar dit heeft tot op heden nog geen problemen opgeleverd.
Dan blijft de regel dat de minimale boogstraal van het spoor één meter (r=1000mm) moet zijn, dit is een bewuste keuze geweest.
Bogen kleiner dan dit zullen onherroepelijk ontsporingen tot gevolg hebben.
Beide rijtuigen krijgen t.z.t. ook gelagerde assen met stroomafname.
De volgende stap is het aanbrengen van het stoot- en trekwerk, de lichtgasreservoirs, de extra gewichten, de opstaptreden, de vele framesteunen van de bakken en de frame ondersteuningen.
Hiervoor zijn de benodigde onderdelen besteld en het wachten is nu op de levering ervan...
​
_JPG.jpg)
22 september 2021
​
Van beide frames zijn de gewichten (+/- 300 gram elk) gefixeerd om de goede loopeigenschappen te waarborgen.
Omdat de rijtuigen een houten opbouw krijgen, is het eigen gewicht niet toereikend.
Ook zijn de draaistelkommen en de taatsen aangebracht en de gelagerde assen besteld.
Eén set gelagerde assen, benodigd voor één enkel draaistel, kost €44,90...
Voor twee rijtuigen is dit dus 4x, maar dan zijn de loopeigenschappen meer dan uitstekend.
De draaistellen zijn inmiddels aangepast (de bussen voor de stroomafname stiften zijn verwijderd) en de koppelingen zijn aangebracht.
_JPG.jpg)
16 oktober 2021
De beide frames in een volgend stadium, waarbij het frame van de AB 7 nu alle kleine details gesoldeerd heeft.
Voor de AB 1 zal dat vandaag gebeuren, waarna de volgende stap het aanbrengen van de vloerplaten volgt.
Voortijds zullen beide frames eerst zwart geschilderd worden.
Deze nieuwe methode pas ik voor het eerst toe, zodat het houtwerk van de bakken geen zwarte verfvegen krijgt, wat
nadien moeilijk te verwijderen is.
Ook hebben beide rijtuigen hun definitieve gelagerde assen, zoals eerder aangegeven.
Per draaistel krijgt elke as een connector die weer op een print wordt gekoppeld, zodat voor onderhoud niets los gesoldeerd hoeft te worden.
De bufferplaten worden binnen afzienbare tijd gemonteerd, maar voor het schilderen (de bufferhulzen zijn nog niet op maat gemaakt).
​
17 oktober 2021
M.B.S. AB 7 is met de montage van de opstaptreden en framesteunen als eerste gereed voor verdere afbouw.
Op de lichtgastank en de bufferplaten na (deze zijn in bestelling) kan begonnen worden met de bovenbouw.
De M.B.S. AB 1 volgt spoedig...
Achter de AB 7 staat de EL 104.
​
_JPG.jpg)
21 oktober 2021
Detailfoto van de electrische installatie onder de wagenvloer van de M.B.S. AB 1.
De printplaat bevat eigenlijk alleen maar doorverbindingen en twee connectors (links aan de printplaat), waaraan beide stroomafnemende assen worden aangesloten.
Blauw is Rail +, Grijs Rail -, Rood verlichting + en Zwart verlichting -.
Voor dit principe is gekozen om het onderhoud te vereenvoudigen, beide rijtuigen zijn gelijk hierin.
​
​
21 oktober 2021
M.B.S. AB 1 ligt ondersteboven en de M.B.S. AB 7 staat erachter, gereed voor de bovenbouw.
Beide frames zijn al zwart geschilderd.
Achter de AB 7 staat nog de EL 104.
​
24 oktober 2021
Uittekenen en uitsnijden van de (binnen)zijwanden en tussenschotten van de AB 1.
Aan de zes tussenschotten worden nog de buitenste twee eindschotten toegevoegd in teak.
Deze eindschotten zijn zichtbaar op de balcons.
Alle tussen schuifdeuren zullen gesloten worden uitgevoerd, het is zinloos om deze beweegbaar te maken, zeker als het dak permanent zal worden verlijmd met de wagenbak.
Ook de balcon schuifdeuren naar buiten zullen worden gefixeerd.
​
30 oktober 2021
Van de AB 1 zijn reeds de wanden gemonteerd, ernaast de nog lege AB 7.
De constructie is gelijk aan de AB 14 (schuin erachter), waarbij duidelijk deze wijze van bouwen zichtbaar is.
Eerst de binnenwanden en tussenschotten, dan tegen de binnenwanden de ruitplaten (dit geeft de bak de stevigheid) en als
laatste de teakhouten buitenzijde (sandwich-principe).
Van de AB 7 liggen deze binnenwanden en ruitplaten al klaar, de tussenschotten moeten nog gesneden worden.
De deze week geleverde nazending van een eerdere order voor profielen, gaf de gelegenheid om ook de bufferplaten
op beide rijtuigen te monteren.
De benodigde geprofileerde houten platen voor de bankjes is ook geleverd, zodat ook deze kunnen worden gemaakt.
Voor de AB 14 is één extra dubbel bankje gemaakt, deze komt in een van beide rijtuigen (deze ligt met orderformulier op het dak van de EL 104).
​
21 januari 2022
Na de voltooiing van B.S.M. 10 pakken we de draad op voor deze twee M.B.S. rijtuigen.
Van de AB 1 was de opbouw 2 mm te hoog, dus kon alles weer van het chassis gedemonteerd worden, om deze aanpassing door te voeren.
Tijdens deze demontage verloor het chassis alle opstaptreden, deze zullen opnieuw moeten worden vervaardigd en aangebracht worden.
Nu de werkplaats de beschikking heeft over betere bewerkingsmachines, zal het bouwproces ook iets sneller verlopen.
​
30 april 2022
Door de verhuizing is al het werk aan beide rijtuigen stil komen te liggen.
Nu de werkplaats weer is opgebouwd en ingericht kan het werk worden hervat.
Eerst zullen van de AB 7 de opstaptreden moeten worden vervangen, daar deze zijn gesneuveld met het verlagen in hoogte van de opbouw.
​
​
4 maart 2023
Na ruim 11 maanden heeft de werkplaats de werkzaamheden aan de AB 1 en AB 7 hervat.
Beide rijtuigen hebben voorrang gekregen op elk ander werk of project.
​
6 maart 2023
Van de AB 7 zijn de tussenwanden met schuifdeuren geplaatst, de kopwanden volgen spoedig, evenals de zijwanden.
Hierna kan worden begonnen met de buitenbekleding van teak.
​
8 maart 2023
De zijwand van de AB 1 wordt bekleedt met de verticale schroten, elk 47x5x1mm in afmeting.
De andere zijde is inmiddels gereed.
Bovenlangs de afwerkingslat van 1,5mm dik die over de gehele lengte de overgang afdekt tussen de raampartij en het dak.
​
8 maart 2023
Aan de andere zijde zit de overgangslat tussen raampartij en dak tussen de lijmklemmen.
De AB 1 is nu zover gevorderd, dat de balcons gebouwd kunnen worden.
Maar eerst moet de AB 7 worden voorzien van deze verticale schroten....
​
9 maart 2023
Detail opname van de zijwand van de AB 7 waarbij goed zichtbaar de doorzichtige lexaanplaat als dragend deel de wagenbak vorm geeft.
De verticale schroten aan de buitenzijde en het triplex aan de binnenzijde dienen alleen ter decoratie.
Deze constructie voldoet prima en geeft op deze wijze de mogelijkheid juist dat type rijtuigen te bouwen, dat meestal door de complexe bouwwijze, links gelaten wordt.
Ook de Metallurgique-rijtuigen van bijvoorbeeld de R.T.M. kunnen prima op deze wijze gebouwd worden.
​
12 maart 2023
'n Saaie regenachtige zondagmiddag is prima te benutten voor het nodige zaagwerk om de vele zitplaatsen te maken voor de AB 1 en AB 7.
​
12 maart 2023
Van rijtuig AB 7 zijn deels al de banken geplaatst in de 2e klasse, de rest ligt klaar.
Hierna ondergaat de AB 1 dezelfde procedure.
​
14 maart 2023
Beide rijtuigen hebben nu hun interieur gekregen.
De vloer van het 2e-klasse compartiment van de AB 1 is iets groener dan van de AB 7.
De volgende stap is de bouw van 4 balcons.
Links de AB 1, rechts de AB 7.
​
16 maart 2023
De opbouw van één der balcons van de AB 1.
Het prominent zichtbare blok hout boven de deuropening is de overbrugging van de schuifdeur naar de dakrand.
Het vaste deel naast de schuifdeur is al verlijmd, de schuifdeur zelf staat onbewerkt tegen de tussendeur naar het 2e klasse compartiment.
​
19 maart 2023
M.B.S. rijtuig AB 1 heeft inmiddels één dicht balcon.
Om een indruk te krijgen van de rijtuignummers, is het nummer reeds aangebracht.
Deze letters zijn met de hand geschilderd, omdat de printer geen witte letters afdrukt (helaas).
Omdat de nummering definitief is, wordt het nummer rechtstreeks op het kale hout geschilderd.
Bij het aflakken zal het onder de blanke lak beschermd zijn.
​
Wat de blanke lak voor invloed heeft op blank teakhout, is hier goed te zien
19 maart 2023
Er moet nog genoeg aan het rijtuig gebeuren, maar om het hout te beschermen tegen verkleuring door vette vingerafdrukken en beschadigingen is het alvast in de eerste laklaag gezet.
Ook zijn aan beide zijden de maatschappijnaamborden aangebracht, verlijmd op het blanke hout.
​
22 maart 2023
De AB 1 nog zonder dak en in de eerste laklaag is tijdelijk tussen ander M.B.S. materieel gezet, teneinde ruimte te maken in de werkplaats voor de verdere afbouw van de AB 7.
Tot het moment dat de AB 7 net zover is als de AB 1 op de foto, worden van beide rijtuigen de daken geplaatst waarna de tweede laklaag erop gaat.
Als dat is voltooid volgt de oplevering...
​
26 maart 2023
Van rijtuig AB 7 wordt de laatste balcondeur aangebracht, waarna het werken met teakhout is voltooid.
Hierna volgt het aanbrengen van de remleiding met afsluiter en de stoomverwarmingsleiding met afsluiter aan de zijde van de 1e klasse (links op de bovenstaande foto).
Daarna worden de klasse-aanduidingen en de rijtuignummers aangebracht, gevolgd door het in de 1e vernislaag zetten van het teakhout.
27 maart 2023
Beide rijtuigen zijn nu zover gereed dat het dak erop kan.
Beide staan in de 1e laklaag en alle beslag is aangebracht, maar moet nog wel zwart geschilderd worden.
De zwarte verf hiervoor staat in bestelling.
Als de daken afgewerkt en de zwarte verf is aangebracht, krijgen beide rijtuigen de 2e eindlaklaag en kunnen ze opgeleverd worden.
​
28 maart 2023
​
Het op maat maken van de dakplaat van AB 7
​
28 maart 2023
Dezelfde dakplaat, nu geklemd tussen twee metalen strips om de kromming van de daklijn te verkrijgen.
Het belangrijkste in deze fase is het regelmatig natmaken van de bovenkant van de dakplaat.
De kromming is iets meer dan nodig is voor het rijtuig, maar hout is een natuurproduct en zal altijd iets willen terugveren
naar de oorspronkelijke vorm.
Na 'n paar uur regelmatig natmaken volgt een nacht van drogen.
Dan wordt opnieuw het hout nat gemaakt, waarna het met een warme föhn snel wordt gedroogd, zodat het hout de vorm wat meer vasthoudt.
​
28 maart 2023
Een serie afbeeldingen van het pas maken en vormen van de dakplaat op de rijtuigen.
Bovenstaande afbeelding is het pas maken van de dakplaat, waarbij er iets overstek is gehouden, bij
de AB 14 is dit niet gebeurd.
De overstek wordt uiteindelijk weer verwijderd, zodat de zijwand naadloos overgaat in het dak.
Voor de ondersteuning en bevestiging van de lichtkap steken de tussenwanden door de dakplaat heen, het vormt zo een zeer stevig geheel.
​
Na het verlijmen en 'n nacht uitharden van de lijm zijn rijtuig en dakplaat gevormd tot een geheel.
De aflopende delen boven de balcons zijn nadien verlijmd, waarna de gehele plaat rondom wordt aangepast aan de vorm van het rijtuig.
Tijdens het uitharden van de verlijmingen op de AB 7, wordt de dakplaat voor de AB 1 gekromd met water tussen twee strips.
Daarop volgt een herhaling van het voorgaande, maar dan zijn we weer 24 uur verder...
30 maart 2023
Rijtuig AB 1 heeft een cruciale wijziging gehad in de vorm van togen voor de zijwand versteviging.
Voor deze update zal het reeds bevestigde dak van de AB 7 los moeten worden genomen en opnieuw moet worden vervaardigd.
In werkelijkheid hadden de rijtuigen deze versteviging niet.
Bij de AB 7 was al een soort van versteviging gemaakt, echter zonder bevredigend resultaat.
Naast de AB 1 ligt de inmiddels gekromde dakplaat klaar voor verwerking.
30 maart 2023
Van de AB 7 is het eerste dak zonder noemenswaardige beschadigingen weer verwijderd om de extra dwarsspanten te kunnen aanbrengen zoals dit ook bij de AB 1 is gebeurd.
Ook voor de lichtkap is dit beter, daar deze support heeft aan deze spanten.
​
30 maart 2023
Het verlijmen van het dakdeel boven het 1e klasse balcon, aan de andere zijde is dit net gedaan, gezien de klemmen en lijmtangen.
De dak uitsparing lijkt wat vreemd, maar dit is het minimale wat eruit moest om een mooie en stevige afwerking te krijgen.
​
4 april 2023
Beide rijtuigen staan klaar om de lichtkappen op de daken te plaatsen, nadat de verlichting werd aangebracht.
Het concept voor de verlichting is gelijk aan dat van de AB 14, zes LED's verdeeld over de compartimenten, gebufferd met een elco van 470 µF.
Voor de lichtkappen moeten vier stuks zijwanden gesneden worden uit triplex 1mm plaat, plus vier gelijke stroken van lexaan voor het glas.
Ook dit is een zeer bewerkelijke klus, maar het resultaat is er dan ook naar.
Gezien voorraad in een magazijn feitelijk dood kapitaal is, wacht de werkplaats weer op de bestelde onderdelen.
In dit geval de figuurzaag (deze was nog niet aanwezig), de eerder aangevraagde zwarte verf voor de chassisdelen en nog wat andere zaken.
Wanneer deze fase is afgerond, komt de laatste stap; de strook dak boven op de lichtkappen.
Deze bestaat uit drie delen, twee stroken links en rechts met midden over de brede strook.
Op bovenstaande foto liggen links naast de AB 1 de vier gezaagde stroken waaruit 32 kleine raampjes gezaagd moeten worden...
​
8 april 2023
​
Links de AB 7 en rechts de AB 1, met ertussen de dakplaat voor de AB die gekromd wordt.
Beide rijtuigen hebben de bovenlichten, de laatste fase is de midden dakplaat.
9 april 2023
​
De AB 1 is, op wat kleine details en schilderwerk na, gereed en heeft eindelijk z'n dak er volledig op zitten.
Deze laatste fase is nogal bewerkelijk, omdat hier aardig wat buigwerk in zit en je tevens de rechte daklijn in de gaten moet houden.
Eenmaal gelijmd en uitgehard zijn er geen wijzigingen meer mogelijk.
10 april 2023
​
Rijtuig M.B.S. AB 1 is opgeleverd en gereed voor indienstname.
De AB 1 is na de AB 14 het tweede zelf gebouwde rijtuig uit de M.B.S. werkplaats, het derde (AB 7) staat te wachten op het afmonteren van het dak
​
​
14 april 2023
​
Rijtuig M.B.S. AB 7 is opgeleverd en gereed voor indienstname.
De AB 7 is na de AB 14 en de AB 1 het derde zelf gebouwde rijtuig uit de M.B.S. werkplaats.
Met de oplevering van M.B.S. AB 1 en M.B.S. AB 7 is na bijna 19 maanden dit project afgerond.
Het waren niet de meest makkelijke rijtuigen om te bouwen, mede door de lichtkap op de daken, maar
het resultaat is er dan ook naar.
De ervaring welke werd opgedaan met de bouw van de M.B.S. AB 14, is zichtbaar toegepast.
Zichtbaar in een rechtere daklijn, versteviging (dak en zijwand ondersteuning), koppelingen aan de draaistellen en gefixeerde deuren, alleen de deuren op het stuurstand balcon van de AB 14 kunnen open.
Het hiernavolgend project, M.B.S. tramstel D II, zal de EL 105 als motorwagen en de AB 12 als stuurstand rijtuig worden gebouwd.
Deze AB 12 zal (voorlopig) het laatste M.B.S. rijtuig zijn, wat door de M.B.S. werkplaats wordt gebouwd en de EL 105 als laatste motorwagen.
Het is na voltooiing mogelijk om de AB 14 en de AB 12 als stuurstand rijtuigen te kunnen uitwisselen, al werd dit in werkelijkheid niet gedaan, de EL 105 heeft nooit met de AB 14 gereden en de EL 104 niet met de AB 12.
Anders dan de andere Allan-rijtuigen, wordt de AB 12 als enige met ventilatie ruitjes uitgerust.
Meer uitleg hierover in de bouwverslagen van de D II.