M.B.S. EL 104 ( D III )
Het vijfde model uit de tweede serie is de M.B.S. EL 104 (D III).
Bij stuurstand rijtuig AB 14 hoort natuurlijk de motorwagen om de combinatie D III te kunnen maken, in
deze uitvoering als EL 104 (de uitvoering van 1936 tot 1941, zonder houtgasinstallatie).
Dit model heeft een werkende luchthapper (luchtinlaat) op het dak waarmee de aanjager is gekoppeld.
De aandrijving is weer een H.L.W. 'Interurban' motortruck met uitstekende rij-eigenschappen.
Alle details zoals luchtkoppelingen, de electrische bel voorop, verende buffer en drie deuren openend, maken de motorwagen compleet.
Detail: de elektrische bel voorop de motorwagen was eerder op dezelfde wijze gemonteerd op de M.B.S. EL 106 uit de eerste bouwserie van 1994 (zie inzetfoto)
De bouwtijd bedroeg 'slechts' zeven weken en sinds eind 2020 heeft de motorwagen de juiste opschriften.
De M.B.S. EL 104 is in combinatie met de AB 14 in dienst sinds december 2020.
Bouwverslag van M.B.S. EL 104 D III
Met de bouw van Maas Buurt Spoorweg Mij. EL 104 (vaak aangeduid als D III 'Diesel 3') werd in oktober 2020 begonnen.
Als leidraad werd de originele tekening van M.B.S. EL 106/EL 105 ( D I en D II) gebruikt en daar aangepast waar nodig vanaf beschikbaar fotomateriaal, van de EL 104 D III zijn geen tekeningen beschikbaar.
​
​
Op 12 oktober 2020 zijn de frame profielen van motorwagen EL 104 op maat gemaakt om het frame te vormen.
Het bijbehorend stuurstandrijtuig AB14 is dan net gereed.
​
​
Op een zeer vlakke ondergrond worden de dan al twee framedelen samengevoegd en gesoldeerd.
​
​
Na het solderen tot een geheel is enige uitlijning noodzakelijk, ondanks de zeer vlakke ondergrond.
Na diverse metingen en vergelijkingen is het goedgekeurd voor de verdere opbouw.
Op de achtergrond de AB14 en EL 103 D IV.
​
​
Ter vergelijking moeten beide frames even lang zijn, immers waren alle motorwagens van oorsprong
afkomstig van de M.B.S. post-bagage wagens serie 101-106.
17 oktober 2020 is het frame zover gereed dat de taatspotten, baanschuivers, motortruck, looptruck en adhesiegewichten zijn aangebracht.
Het frame is gereed voor de opbouw.
In de achtergrond de reserve motortrucks van Hartland Locomotive Works type Interurban, deze zitten ook onder de D IV en andere motorwagens.
​
​
17 oktober 2020
Het testen van de frame hoogte ten opzichte van de AB14, het klopt allemaal prima.
In het loopdraaistel zitten nog de tijdelijke assen, naast de AB14 de werktekening.
​
​
Het afstellen van de vaste koppeling, hier nog een starre (niet deelbare) as.
Deze starre as zou worden vervangen door een deelbare verbinding, zodat alles niet eerst op de zijkant gelegd moet worden om beide
voertuigen te kunnen loskoppelen.
​
​
De eerste profielen zijn aan het frame geklonken en de wagenvloer is pas gemaakt.
Op de taats van de motortruck na, die zich toch in de machinekamer bevindt, ligt alles netjes onder de vloer weggewerkt.
De baanschuivers zullen in een later stadium worden bekleed.
Belangrijk tijdens het plaatsen van de staande profielen, is dat deze telkens loodrecht gezet worden.
Een en ander is in een latere bouwfase haast niet te corrigeren.
​
​
23 oktober 2020,
​
De wagenbak is klaar voor verdere opbouw.
​
​
24 oktober 2020,
Goed zichtbaar de taats van de motortruck en de bedrading ervan.
Inmiddels zijn de staande profielen gezet en gecontroleerd en is begonnen met het plaatsen van de kroonlijst
die alle profielen onderling verbindt.
Alle staande profielen zijn 2½ x 2½mm, met uitzondering van de hoge hoeken achter, deze zijn 5 x 5mm.
​
​
Beide M.B.S. motorwagens naast elkaar ter vergelijking.
Omdat van de EL 103 de cabines korter waren, staan de schuine profielen onder een grotere hoek dan van de EL 104.
De cabinedeuren van de EL 104 zijn de bestaande, ongewijzigde deuren van de post-afdeling.
Het eerstvolgende raam na deze deuren is een bestaand raam en we zien dus ook van beide wagens de voorste cabine.
​
​
27 oktober 2020,
​
De eerste planken zijn gemonteerd.
Net als bij de EL 103, wordt elke plank op elke stijl waar het tegenaan ligt, vastgezet met een 1mm boutje met een moertje met kopmaat 2mm.
​
​
Detailopname van de blinde achterzijde.
Tijdens de bouw worden de twee connectoren voor de verbindingen met de AB14 meteen verwerkt, zodat de bedrading niet
hinderlijk los in de wagenbak hangt.
​
​
1 november 2020,
Het testen van de aanjager met rookgenerator.
De rook boven de uitlaat bevestigd een juiste werking.
De vierkante koker zal later door het dak heen onder de luchthapper uitkomen, dit was in werkelijkheid ook zo.
Van de wagenbak ernaast zijn de ramen al herkenbaar.
In tegenstelling tot de eerste twee motorwagens, de EL 106 en EL 105, had de EL 104 tussen alle stijlen ramen en twee schuifdeuren.
Aanvankelijk was rekening gehouden met een doorloop langs de motorkamer, maar uiteindelijk kwam er op de volle breedte een tussenwand in.
De cabine en bagageruimte was één geheel en kende geen tussenwand.
​
​
3 november 2020,
​
Het plaatsen van de koplichten is een nauwkeurige klus, elke afwijking blijft nadien altijd zichtbaar.
​
​
7 november 2020,
​
Het afwerken van de schuine hoeken van de cabine.
In werkelijkheid zaten hierachter de zandkisten waarin het droge zand zat wat voor de wielen viel om extra tractie te verkrijgen.
De controllerkast is ook al geplaatst.
​
​
14 november 2020,
​
Op het front heeft de karakteristieke bel (die waren ooit toegepast op de Nijmeegse paardentram) z'n definitieve plaats gekregen.
Alle andere attributen, zoals de luchtkranen en slangen, ook en zelfs de wagenvoerder staat al op z'n plaats.
Aan de wagenbak zijn de vorderingen zichtbaar, alle ramen zitten erin, de schuifdeuren en cabinedeuren ook.
Onder de wagenbak is de wirwar van draden zichtbaar die later worden aangesloten op de verdeelprint
waar ook de diverse schakelaars zijn bevestigd voor licht, rookgenerator en rijtuigverlichting.
Boven de voorruit het groene bovenlicht, destijds een voorschrift met als betekenis 'tram langs de weg'.
​
​
16 november 2020,
​
De aansluiting van de luchthapper tijdens het monteren van het dak.
In wezen is het complete dak niet afneembaar gemaakt, alle inwendige zaken zijn zodanig gefixeerd, dat dit niet nodig hoeft te zijn.
De luchthapper is van kunststof, het dak zelf van hout.
In het dak voor de luchthapper is het voormalig luik te zien, waardoor het mogelijk was deze goed te kunnen koppelen met de motorinstallatie.
Het is nadien weer dichtgelijmd en van de servicetoegang is niets meer zichtbaar
​
​
De luchthapper nogmaals, bekeken door de laatste drie ramen.
Ook goed te zien zijn de vele 1 mm boutjes en moertjes waarmee alle planken zijn vastgezet.
​
​
17 november 2020,
​
De eerste proefritten op de buitenbaan.
Gekeken is naar het gedrag in bogen en wisselstraten, aanlopende wielen, trekkracht (tractie) van de motortruck
en bewegingsruimte van de draaistellen.
De ritten verliepen zonder problemen, maar in de bedrading zaten enkele foutjes.
De motorwagen heeft nog geen treeplanken en moet nog geschilderd worden.
​
​
19 november 2020,
​
De M.B.S. EL 104 - AB14 D III is technisch gereed en kan worden opgeleverd.
Kort na het maken van deze foto zijn de treeplanken en de belettering aangebracht, het wachten was op een nieuwe printer.
​
​
21 november 2020,
​
De M.B.S. D III is opgeleverd en in dienst genomen.
Het stel is net de bovenboog op het terras door, onderweg naar de remise.
Testrit geslaagd.
De officiële naam is nu M.B.S. EL104 - AB14 D III (diesel drie).
​
​
21 augustus 2021,
​
De M.B.S. EL104 - AB14 D III is onderweg als los stel en rijdt het 'vals plat' op via de keerlus terug naar de remise.
​
​
_JPG.jpg)
16 september 2021,
​
De M.B.S. EL 104 heeft, net als de AB 14, gelagerde assen in de looptruck gekregen.
Omdat de EL 104 maar twee aangedreven assen heeft en minstens twee rijtuigen mee op sleep moet kunnen nemen, is het zaak
dat de combinatie D III zo min mogelijk rolweerstand heeft.
Om dezelfde reden krijgen de AB 1 en de AB 7 allebei ook gelagerde assen.
Met deze nieuwe assen heeft tramstel D III stroomafname op alle assen.
5 april 2023,
​
Motorwagen EL 104 D III heeft een kleine wijziging ondergaan in de vorm van het verplaatsen van de schakelprint onder de wagenvloer.
Deze hing hinderlijk zichtbaar onder de motorwagen, hiervoor moest een ballastblok van 440gr. verwijderd worden om ruimte te maken.
Een zichtbaar beter resultaat met een weggewerkte schakelprint, tevens zijn de schakelaars gelabeld.
In een later stadium, waarbij het materieel wordt gedigitaliseerd, is deze schakelprint overbodig.
Tevens krijgt de motorwagen nieuwe vignetten op het houtwerk.
Dit omdat de oude aan de nogal grove kant waren, de werkplaats is tegenwoordig beter uitgerust dit verfijnder uit te voeren.